Waarom is de DSA belangrijk voor onderzoekers?
Eén van de doelstellingen van de Digital Services Act (DSA) is om beter te begrijpen welke risico’s online diensten met zich kunnen meebrengen voor de samenleving. Daarom legt de DSA aanbieders van zeer grote online platformen (VLOP’s) en zeer grote zoekmachines (VLOSE’s) de verplichting op om onderzoekers toegang te verlenen tot bepaalde gegevens.
Deze platforms worden specifiek aangeduid door de Europese Commissie en vind je in deze lijst. Denk bijvoorbeeld aan Facebook, Google, TikTok, …
🔬 Met die gegevens kunnen onderzoekers onderzoek doen naar de systeemrisico’s die voortvloeien uit het ontwerp, de werking of het gebruik van deze diensten en systemen. Deze risico's omvatten onder meer de verspreiding van illegale inhoud, negatieve effecten op de grondrechten (vrijheid van meningsuiting, non-discriminatie, kinderrechten…), bedreigingen voor openbare veiligheid en verkiezingsprocessen, en risico's rondom gendergerelateerd geweld, welzijn en de bescherming van minderjarigen. Ook kunnen ze onderzoeken welke maatregelen de platforms treffen om die risico’s te beperken.
Onderzoekers die hieraan willen bijdragen en toegang tot niet-openbare gegevens nodig hebben voor een specifiek onderzoeksproject, kunnen dankzij de DSA een aanvraag indienen om ‘erkend onderzoeker’ te worden. Opgelet, een dergelijke erkenning geldt enkel voor een concreet onderzoeksproject en moet aangevraagd worden per VLOP of VLOSE.
Vóór de DSA waren onderzoekers vaak afhankelijk van vrijwillige initiatieven van de platforms. Daardoor waren de onderzoeksmogelijkheden om de impact van de keuzes van online platforms op het online ecosysteem te analyseren vaak beperkt. De DSA biedt nu een wettelijk kader dat uitgebreid onderzoek mogelijk maakt.
Tot welke gegevens kunnen onderzoekers toegang vragen?
📊🔐Onderzoekers kunnen toegang vragen tot niet-openbaar toegankelijke gegevens van een VLOP of VLOSE, en dit voor een specifiek onderzoeksproject.
Momenteel zijn er geen VLOP’s of VLOSE’s gevestigd in België. Toch kunnen onderzoekers verbonden aan een Belgische onderzoeksorganisatie uiteraard wel onderzoek doen naar deze platforms.
Als ze voor hun onderzoek toegang tot niet-openbare gegevens nodig hebben, kunnen ze een aanvraag indienen om erkend onderzoeker te worden. Dat kan op twee manieren:
- Optie 1: rechtstreeks bij de digitaledienstencoördinator (DSC) van het land waar de VLOP of VLOSE gevestigd is,
- Optie 2: eerst via het BIPT. In dat geval voert het BIPT of een andere bevoegde Belgische DSA-autoriteit (VRM, CSA of Medienrat) een eerste beoordeling uit van de aanvraag. Daarna wordt de aanvraag doorgestuurd naar de DSC waar de VLOP of VLOSE gevestigd is, die de eindbeslissing neemt.
📊🔑Daarnaast kunnen onderzoekers, of bijvoorbeeld ook leden van vzw's, rechtstreeks bij de VLOP of VLOSE toegang vragen tot openbaar toegankelijke gegevens. Informatie daarover vind je op de website van de platforms zelf. Voor toegang tot deze openbare gegevens kan je geen aanvraag indienen bij het BIPT.
Informatie voor onderzoekers die erkend willen worden
🔍 Onderzoekers die een aanvraag willen doen om erkend onderzoeker te worden voor een specifiek onderzoeksproject, vinden op de pagina Erkende onderzoekers welke stappen ze daarvoor moeten ondernemen.
Aanvragen moeten worden ingediend via het DSA Data Access Portal.
❓ Vragen?
Als je vragen hebt, kan je contact opnemen met het BIPT via e-mail.